Όταν σκέφτεστε τη βιταμίνη Α, οι ορμόνες δεν είναι απαραίτητα η πρώτη ένδειξη που έρχεται στο μυαλό. Ενώ είναι ευρέως γνωστό για τον αντίκτυπό της στο ανοσοποιητικό και στην υγεία των ματιών, η βιταμίνη Α κάνει πολύ περισσότερα. Δεσμεύει τους πυρηνικούς υποδοχείς του ρετινοειδούς Χ (RXR), που είναι υπεύθυνοι για την έκφραση εκατοντάδων γονιδίων, επηρεάζουν τον μεταβολισμό των ορμονών, την κυτταρική διαφοροποίηση και την αναπαραγωγή.

Το γονίδιο, BCMO1 (β-καροτίνη μονοοξυγενάση) είναι υπεύθυνο για τη μετατροπή της β-καροτίνης σε ρετινόλη, τη δραστική μορφή της βιταμίνης Α. Οι γενετικές παραλλαγές στο γονίδιο BCMO1 μπορούν να μειώσουν τη λειτουργία του ενζύμου έως και 69%, οδηγώντας σε 240% υψηλότερα επίπεδα β-καροτίνης στο αίμα [1] και μείωση των κυτταρικών συγκεντρώσεων και της βιοδιαθεσιμότητας της ρετινόλης.

Αυτό σημαίνει ότι, κλινικά, τα υψηλά επίπεδα β-καροτίνης συνδέονται με υποθυρεοειδισμό και αμηνόρροια (έλλειψη περιόδου), υποδεικνύοντας την επίδρασή τους στον θυρεοειδή και τις αναπαραγωγικές ορμόνες.

Βιταμίνη Α και Θυρεοειδής
Η θυρεοειδική ορμόνη, η θυροξίνη, αυξάνει τη μετατροπή της β-καροτίνης σε βιταμίνη Α (ρετινόλη). Η υπερ-β-καροτιναιμία παρατηρείται συχνά σε άτομα με υποθυρεοειδισμό. Μελέτες δείχνουν ότι τα επίπεδα β-καροτίνης ορού είναι σημαντικά υψηλότερα στον υποθυρεοειδισμό, ενώ χαμηλότερα στον υπερθυρεοειδισμό. [5]

• Η ρετινόλη συνδέεται και ρυθμίζει τον υποδοχέα της θυρεοειδικής ορμόνης (TR) 2
• Μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι δίαιτες με έλλειψη βιταμίνης Α έχουν ως αποτέλεσμα υψηλότερα επίπεδα fΤ4, TSH της υπόφυσης και υποθαλαμικής TRH έναντι των μαρτύρων, ενώ τα συμπληρώματα βιταμίνης Α αυξάνουν τη μετατροπή της ηπατικής Τ4 σε Τ3. [2]
• Ασθενείς με υψηλή TSH και χαμηλή ή φυσιολογική fT4 (δηλαδή πρωτοπαθή ή υποκλινικό υποθυρεοειδισμό) παρουσιάζουν αύξηση των επιπέδων β-καροτίνης στον ορό έναντι των υγιών ατόμων. [3]
• Σε μια RCT, 25.000 IU ρετινόλης την ημέρα για 4 μήνες φάνηκε ότι ομαλοποιεί τα επίπεδα TSH και αυξάνει την ελεύθερη T3 4

Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για μια σειρά διεργασιών, συμπεριλαμβανομένης της ορμονικής ρύθμισης. Ενώ οι περισσότεροι από εμάς είμαστε σε θέση να μετατρέψουμε τη φυτική προβιταμίνη Α (β-καροτίνη) σε ενεργή βιταμίνη Α, όσοι (χωρίς να το γνωρίζουν) έχουν γενετικές προδιαθέσεις είναι λιγότερο αποτελεσματικοί, που σημαίνει ότι είναι ευαίσθητοι σε ανεπάρκεια βιταμίνης Α. Αυτό μπορεί να είναι μια υποκείμενη αιτία κακής λειτουργίας του θυρεοειδούς.

Βιταμίνη Α και Γονιμότητα
Η ρετινόλη είναι σημαντική για την ανάπτυξη των ωαρίων, τη γονιμοποίηση, τη μεταφορά, την εμφύτευση στην μήτρα και την ανάπτυξη του εμβρύου. Είναι ενδιαφέρον ότι οι μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι οι τοπικές ενδοθυλακικές συγκεντρώσεις καροτενοειδών και ρετινοειδών εξαρτώνται από την καταλυτική δραστηριότητα BCMO1 που βρίσκεται στα κοκκιώδη κύτταρα. [6] Σε μια μελέτη στην οποία συμμετείχαν γυναίκες με ενδομητρίωση που υποβλήθηκαν σε εξωσωματική γονιμοποίηση, ένα υψηλότερο ποσοστό εμβρύων υψηλής ποιότητας βαθμού 1 και ώριμων ωοκυττάρων προήλθε από ωοθυλάκια στην ομάδα με την υψηλότερη τριμερή συγκέντρωση all-trans ρετινοϊκού οξέος (ATRA). [7]

Σε γυναίκες που είναι φτωχοί μετατροπείς του β-καροτίνης σε ρετινόλη, είναι σημαντικό να παρέχουν διατροφικές πηγές ρετινόλης και να μειώνουν την υπερκατανάλωση τροφών πλούσιων σε βήτα-καροτίνη. Μελέτες δείχνουν ότι σε άτομα με χαμηλή δραστηριότητα BCMO1, η υψηλή κατανάλωση τροφών πλούσιων σε β-καροτίνη διακόπτει την εντερική δραστηριότητα BCMO1, οδηγώντας σε ανεπάρκεια ρετινόλης.

Για όσους είναι επιρρεπείς σε ανεπάρκεια βιταμίνης Α λόγω γενετικών προδιαθέσεων, είναι σημαντικό να λαμβάνουν βιταμίνη Α από ζωικές πηγές και να ελέγχουν τα επίπεδα βιταμίνης Α. Τα υψηλά επίπεδα βήτα-καροτίνης ή τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Α επηρεάζουν τις πιθανότητες να μείνετε έγκυος.

Θεραπεία
Οι ακόλουθες στρατηγικές έχουν αποδειχθεί ότι βελτιώνουν την απορρόφηση της β-καροτίνης και τη δραστηριότητα BCMO1
• Αυξήστε την κατανάλωση πρωτεΐνης στο 40% της συνολικής θερμιδικής πρόσληψης
• Αποφύγετε τη γλουτένη
• Αποφύγετε τα πρόσθετα (MSG)
• Μειώστε τις τροφές πλούσιες σε β-καροτίνη και αυξήστε τη ρετινόλη
• Συμπλήρωμα ρετινόλης

Βιβλιογραφικές αναφορές
1. Leung WC, Hessel S, Méplan C, et al. Two common single nucleotide polymorphisms in the gene encoding β-carotene 15,15′-monoxygenase alter β-carotene metabolism in female volunteers. FASEB J. 2009;23(4):1041-1053. doi:10.1096/fj.08-121962
2. Beck-Peccoz P, ed. Syndromes of Hormone Resistance on the Hypothalamic-Pituitary-Thyroid Axis. Vol 22. Springer US; 2004. doi:10.1007/978-1-4020-7852-1
3. Kiuchi S, Ihara H, Koyasu M, et al. Relation between serum levels of thyroid hormone and serum β-carotene concentrations in patients with thyroid disorders. 2018;6(1):9.
4. Farhangi MA, Keshavarz SA, Eshraghian M, Ostadrahimi A, Saboor-Yaraghi AA. The effect of vitamin A supplementation on thyroid function in premenopausal women. J Am Coll Nutr. 2012;31(4):268-274.
5. Aktuna D, Buchinger W, Langsteger W, et al. [Beta-carotene, vitamin A and carrier proteins in thyroid diseases]. Acta Med Austriaca. 1993;20(1-2):17-20.
6. Murphy R, Malone T. The effect of BCMO1 genetic polymorphisms on conversion of β-carotene to retinol and association to poor oocyte maturation. Intern Med Rev. doi:http://dx.doi.org/10.18103/imr.v3i12.632
7. Pauli SA, Session DR, Shang W, et al. Analysis of Follicular Fluid Retinoids in Women Undergoing In Vitro Fertilization. Reprod Sci. 2013;20(9):1116-1124. doi:10.1177/1933719113477487